WITAMINY ROZPUSZCZALNE W TŁUSZCZACH.

Witamina A (retinol)

Wytwarzana jest w tkankach zwierząt. Beta-karoten to prowitamina A. Pierwszy raz witamina A została wydzielona z wątroby ryb. Uczestniczy w tworzeniu pigmentów wzrokowych, wpływa na prawidłowy rozwój organizmu, pobudza system immunologiczny, wspomaga wzrost kości oraz obniża ryzyko rozwoju chorób naczyniowo-sercowych. Niedobór witaminy A objawia się suchością skóry i włosów, opóźnieniem rozwoju, zapaleniem spojówek, obniżona odpornością na infekcje. Dobowe zapotrzebowanie wynosi ok. 2,5 mg.

Witamina D (ergo kalcyferol)

W dużej ilości znajduje się w rybim tłuszczu. Reguluje przemianę mineralną, budowę kości, przyswajanie wapnia i fosforu. Niedobory witaminy D powodują deformację kości ( u dzieci krzywica, u dorosłych osteomalacja). Dobowe zapotrzebowanie do 0,01 mg (400 jm).

Witamina E (alfa – tokoferol)

W znacznej ilości znajduje się w olejach roślinnych. Antyoksydant – zapobiega uszkodzeniu lipidów membran komórkowych przez wolne rodniki, stymuluje pracę mięśni i funkcje gruczołów płciowych, obniża ryzyko powstawania zakrzepów oraz wzmacnia naczynia krwionośne. Niedobór witaminy E objawia się łuszczeniem skóry, dystrofią mięśni i zaburzeniami procesów rozrodczych. Dobowe zapotrzebowanie – ok. 50 mg.

Witamina K (ubichinon, filochinon)

Witamina K występuje w liściach roślin zielonych (kapusta, szpinak). Jest niezbędna do prawidłowego procesu krzepnięcia krwi. Brak tej witaminy powoduje upośledzenie syntezy protrombiny w wątrobie. Dobowe zapotrzebowanie – ok. 30 mg.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie

Witamina B1 (tiamina)

W dużej ilości znajduje się w warzywach (ziemniaki, kabaczki). Uczestniczy w procesach przemiany materii, jest niezbędna do prawidłowego przebiegu impulsów nerwowych, uczestniczy w procesie trawienia. Niedobór witaminy B1 powoduje zmęczenie, bezsenność, depresję oraz brak apetytu. Dobowe zapotrzebowanie – ok. 8 mg.

Witamina B2 (ryboflawina)

Duże ilości tej witaminy zawierają zielono listne jarzyny, dzika róża i grzyby. Bierze udział w procesie wzrostu, przemianie energii, reguluje pracę systemu nerwowego, wpływa na ostrość widzenia, stan skóry, włosów i paznokci. Niedobór witaminy B2 objawia się łuszczeniem skóry, zawrotami głowy, bezsennością. Dobowe zapotrzebowanie – ok. 10 mg.

Witamina B3 (PP, Niacyna, kwas nikotynowy)

Znajduje się w mięsie, mleku i jajach. Bierze udział w procesie przemiany materii i rozkładzie tłuszczy. Normalizuje funkcje przewodu pokarmowego, reguluje ilość cholesterolu we krwi oraz poprawia pracę wątroby. Zalecana jest w profilaktyce chorób skóry i naczyniowo-sercowych. Dobowe zapotrzebowanie – ok. 25 mg.

Witamina B5 (pantetonian wapnia, pantotenol, kwas pantotenowy)

Znajduje się w wielu produktach spożywczych, uczestniczy w przemianie materii, normalizuje funkcje układu nerwowego, warunkuje prawidłową pracę nadnerczy, tarczycy, mięśnia sercowego. Jest aktywnym antyoksydantem. Zalecana jest przy zapaleniu nerwów, neuralgiach, alergii, astmie oskrzelowej, chorobach skóry, stawów i wrzodach troficznych. Zapotrzebowanie dzienne – ok. 12 mg.

Witamina B6 (pirydoksal)

Grupa witamin B6 składa się z trzech pokrewnych związków: pirydoksyny, pirydoksalu, pirydoksaminy, które łatwo przechodzą jedne w drugie. Znajdują się w mięsie, jajach, roślinach motylkowych. Niezbędne w przyswajaniu aminokwasów, białek i tłuszczy. Pomagają w tworzeniu krwi. Aktywizują produkcję naturalnej insuliny przy cukrzycy. Niedobór powoduje dystroficzne zaburzenia komórek nerwowych, skóry, jelit i choroby skóry, skurcze naczyń krwionośnych, utratę apetytu, kurcze i drgawki. Dobowe zapotrzebowanie – ok. 6 mg.

Witamina B9 (kwas foliowy)

W dużych ilościach znajduje się w zielonych jarzynach, wątrobie, drożdżach i mięsie. Jest nietrwała i ulega zniszczeniu podczas obróbki kulinarnej. Uczestniczy w syntezie i przemianie aminokwasów, stymuluje procesy tworzenia krwi, pracę jelit i mózgu. Niedobór witaminy B9 bardzo często spotyka się u kobiet w ciąży i noworodków. Zauważa się zaburzenia rozwoju płodu, anemię, osłabienie, utratę wagi i szybkie męczenie się. Dobowe zapotrzebowanie – ok. 25 mg.

Witamina B12 (kobalamina)

Jest syntetyzowana tylko przez niektóre rośliny oraz w organizmie człowieka. Bakterie jelitowe mogą syntetyzować witaminę B12 w ilościach niezbędnych do pokrycia dziennego zapotrzebowania człowieka. Uczestniczy w syntezie hemoglobiny i stymuluje pracę systemu nerwowego. Niedobory powodują ciężką chorobę krwi – niedokrwistość megaloblastyczną.

Witamina B15 (cal gam, kwas pangamowy)

W dużych ilościach znajduje się w mleku, twarogu, jajach, orzechach i owocach morza. Zwiększa odporność organizmu na niedotlenienie, zwiększając przyswajanie tlenu przez tkanki. Zwiększa syntezę glikogenu w mięśniach i w sercu (zwłaszcza podczas pracy mięśni). Usuwa zmęczenie oraz przyspiesza regenerację organizmu po długim wysiłku fizycznym. Dobowe zapotrzebowanie – ok. 150 mg.

Betaina

Metylowa pochodna aminokwasu. Uczestniczy w syntezie białek, w tym także białek krwi. Chroni przed uszkodzeniem i wzmacnia włosy oraz stymuluje ich odżywianie.

Witamina C (kwas askorbinowy)

W dużych ilościach znajduje się w owocach. Wpływa na wzrost i regenerację tkanek, gojenie się ran, prawidłowy rozwój i funkcjonowanie zębów, kości, mięśni, naczyń krwionośnych. Jest silnym antyoksydantem. Reguluje poziom cholesterolu w plazmie krwi, stymuluje system immunologiczny. Uczestniczy w syntezie hormonów nadnerczy oraz reguluje funkcje wątroby. Niedobór witaminy C powoduje szkorbut, anemię i pękanie włosowatych naczyń krwionośnych. Dobowe zapotrzebowanie – ok. 100 mg.

Cysteina

Aminokwas endogenny zawierający siarkę. Wchodzi w skład prawie wszystkich białek. W organizmie jest syntetyzowana z metioniny i seiny. Spełnia funkcje obronne; wiąże jony metali ciężkich, związki arsenu, cyjanki, ma zastosowanie jako środek chroniący przed skutkami promieniowania. Wykorzystywany jest do leczenia początkowego stadium katarakty. Dobowe zapotrzebowanie – ok. 3 mg.

Fruktoza (cukier owocowy)

Cukier prosty. Słodszy 1,5 raza od sacharozy. Normalizuje poziom cukru we krwi. Jest podstawowym źródłem energii dla mięśni; odżywia komórki mózgu i całego organizmu. Przez długi czas pozwala zachować uczucie sytości. Fruktoza stanowi znaczną część węglowodanów dostarczanych organizmowi wraz z pożywieniem. Dzienna dawka wynosi 100 g., zarówno w formie wolnego cukru, jak i komponentu sacharozy. Zalecana jest przy osłabieniu organizmu, stanach szoku, chorobach naczyń krwionośnych i serca. Znaczne jej ilości zawierają produkty mączne, rośliny motylkowe i nierafinowany cukier.

Glukoza (D-glukoza)

Od greckiego słowa „glykys” – słodki. Podstawowe źródło energii dostarczanej z pożywieniem. Jest bazą wielu cukrów złożonych takich jak: glikogen, krochmal, celuloza. Normalizuje poziom cukru we krwi, zapobiega chorobom serca i układu krążenia, chorobom wątroby, obrzękowi płuc, stosowana także w zatruciach. Roztwór glukozy stosowany jest jako zamiennik krwi i płynów przeciwwstrząsowych. W dużych ilościach występuje w miodzie, cukrze oraz we wszystkich owocach i warzywach.

Witamina H (biotyna)

Występuje w duzych ilościach w wielu produktach (zwłaszcza w żółtku jaj). Niedobór biotyny jest bardzo rzadko spotykany (np. przy długotrwałym spożywaniu surowych jaj i u alkoholików). Uczestniczy w procesach oddychania komórkowego, obniża ilość cholesterolu przy arteriosklerozie. Częściowo jest syntetyzowana przez bakterie w jelitach. Dobowe zapotrzebowanie – ok. 0,3 mg.

Kwasy owocowe (alfa-hydroksykwasy)

Mają szerokie zastosowanie w kosmetologii. Do kwasów owocowych należy kwas jabłkowy, cytrynowy, mlekowy, winny. Do tych kwasów, ze względu na działanie, może być zaliczony kwas pirowinogronowy i salicylowy. W medycynie stosowane są w leczeniu egzemy, trądziku i łupieżu.

W kosmetyce rola kwasów owocowych związana jest z ich zdolnością do rozpuszczania połączeń międzykomórkowych, co tym samym ułatwia złuszczenie rogowej warstwy naskórka. Zawartość kwasów owocowych w produktach kosmetycznych nie powinna przekraczać 10 %.

Lecytyna (lipid)

Nazwa pochodzi od greckiego słowa „lekithos” – żółtko jajka. Molekuły lecytyny zawierają części gliceryny, kwasów tłuszczowych, kwasu fosforowego i choliny. W dużych ilościach występują w żółtkach jaj, soi i zarodkach pszenicy. Podstawowa funkcja – regeneracja i budowa błon komórkowych.

Metionina (aminokwas egzogenny tzn. niesyntetyzowany w organizmie)

Zawiera siarkę. Wchodzi w skład większości białek pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Uczestniczy w syntezie choliny i adrenaliny. We współdziałaniu z tłuszczami przywraca prawidłową równowagę keratynową włosów. Niedobór prowadzi do zaburzonej syntezy białek, w tym również skóry i włosów, spowolnienia wzrostu i rozwoju organizmu, może być przyczyna ciężkich zaburzeń funkcjonalnych organizmu. Dobowe zapotrzebowanie ok. 4 mg.